Inleiding

Mozambique, een van de tien armste landen ter wereld, is langzaam aan het herstellen van de schuldencrisis van 2016. De onthulling van geheime leningen ter waarde van US$ 2 miljard resulteerde in het opschorten van alle algemene begrotingssteun door donoren en bracht het land in een diepe financiële en economische crisis. Na een lange periode van stilte is recent begonnen de vermeende daders voor het gerecht te krijgen.

Op het politieke front is significante vooruitgang geboekt. Na jaren van vijandelijkheden hebben Frelimo (sinds de onafhankelijkheid 1975 de regerende partij) en de belangrijkste oppositiepartij Renamo een vredesakkoord getekend, en de gemeentelijke verkiezingen lijken goeddeels vrij en eerlijk te zijn verlopen.

De economie zat in de lift, totdat orkaan Idai in maart 2019 zorgde voor enorme schade aan de infrastructuur en productiefaciliteiten in de belangrijkste landbouwregio van het land. De ontdekking van grote gasvelden zou Mozambique vanaf 2021 de derde gasexporteur ter wereld kunnen maken. Deze ontwikkeling wordt echter gehinderd door regelmatige aanvallen op burgers in het noorden van het land. De daders zijn onbekend, maar er is een mogelijke link met moslimextremisme. De aanvallen zijn een grote zorg en kunnen de ontwikkeling van de gasgebieden ernstig belemmeren.

Aangezien Mozambique een deltaland is, liggen er uitstekende mogelijkheden voor partnerschappen met de private sector en kennisinstituten. Nederland werkt met sterke lokale partners, en focust op die gebieden waar Nederlandse en Mozambikaanse belangen samenkomen, en waar onze ambitie voor een sterkere private sector in Mozambique vertaald kan worden in concrete resultaten.

Resultaten 2018

Door interventies in Water, Voedsel- en voedingszekerheid, en Seksuele en reproductieve gezondheid en rechten (SRGR) draagt Nederland bij aan de overgang van hulp naar handel en het stimuleren van inclusieve groei.

De resultaten liggen in lijn met de doelen. De toename van het aantal mensen met toegang tot veilig drinkwater is volgens plan verlopen, en met Nederlandse steun hebben Mozambique, Zuid-Afrika en Eswatini (voormalig Swaziland) een akkoord bereikt over grensoverschrijdend waterbeheer. In de kuststad Beira werkt Nederland samen met de gemeente om de stad meer klimaatbestendig te maken. Hiervoor is een landontwikkelingsbedrijf opgericht, en de tweede investeringsconferentie in de stad is goed bezocht door de private sector. Helaas ligt Beira in een gebied dat zwaar getroffen is door orkaan Idai in maart 2019.

Door het mogelijk maken van geldoverdrachten konden we de voedselinname van meer mensen verbeteren dan verwacht, en hebben we ook de productiviteit van kleine boeren in landelijke gebieden verbeterd.

Ons gezondheidsprogramma, dat erop gericht was mensen te informeren over seksualiteit en voorbehoedsmiddelen beter beschikbaar te maken, heeft boven verwachting gepresteerd. Daarnaast hebben maatschappelijke organisaties er met Nederlandse steun voor gezorgd dat er een landelijke strategie tegen kindhuwelijken is aangenomen.

Regionaal SRGR- en HIV/Aids-programma in zuidelijk Afrika

De Southern African Development Community (SADC) heeft de eerste regionale strategie voor HIV-preventie, -behandeling en -zorg, alsmede SRGR-zorg voor kernpopulaties vastgesteld. Daarnaast was er een doorbraak in de respons op Aids. Het pilotproject Early Access to ART to All in Eswatini (voormalig Swaziland) is een game changer gebleken. Als gevolg hiervan verwachten we dat HIV in de toekomst tot 75% minder zal voorkomen.

Achtergrond

In de afgelopen tien jaar heeft Nederland met succes innovatieve modellen voor geïntegreerde regionale ontwikkeling toegepast. We steunen de stad Beira met het ontwerpen en implementeren van een geïntegreerd masterplan voor ruimtelijke ontwikkeling, dat de basis zal vormen voor het herstel na orkaan Idai.

Met Nederlandse steun is een regionaal ontwikkelingsagentschap opgericht in de Zambezi Vallei, een van de meest vruchtbare regio's van Mozambique. In plaats van grote sommen geld te investeren, bemiddelen we tussen boeren en publieke en private dienstverleners en geldschieters. De lessen en ervaringen uit dit project worden gedeeld met andere donoren en zullen de basis vormen voor verdere interventies in het noorden van het land.

Blik op de toekomst

Een van de grootste problemen waar Mozambique de komende jaren mee te maken krijgt is de sociale en economische ongelijkheid in het land. Door de groei van de gaswinningssector is een tweeledige economie ontstaan in Mozambique, waar 80% van de bevolking in de landbouw werkt. De uitdaging voor de toekomst is de economische groei te vertalen naar inclusieve ontwikkeling waar het hele land van profiteert.

Op het politieke vlak hangt veel af van de uitslag van de presidentsverkiezingen van oktober 2019 en de uitwerking van het vredesakkoord tussen Frelimo en Renamo. Als de politieke stabiliteit kan worden gehandhaafd en de onrust in het noorden kan worden aangepakt, kan het land een periode van inclusieve hervormingen ingaan. De gevolgen van orkaan Idai moeten worden geïnventariseerd en passende nationale en internationale hulp moet worden georganiseerd.

Nederland zal de nadruk leggen op die SDGs waar Nederlandse kennis en expertise een verschil kunnen maken en waar mogelijkheden tot synergie bestaan. Het bilaterale programma voor SRGR wordt uitgefaseerd, maar ons regionale SRGR-/Aids-programma blijft voortbestaan. Daarnaast zullen we onze regionale inspanningen in de armste streken van Mozambique vergroten d.m.v. interventies op het gebied van water, voedselzekerheid en energie.